Tip 2 Diyabet (Diabetes Mellitus Tip 2), dünyada en yaygın endokrin hastalıklar arasında yer alır ve özellikle gelişmiş ülkelerde artan obezite oranlarıyla paralel bir şekilde görülme sıklığı artmaktadır. Türkiye'de de önemli bir halk sağlığı sorunu haline gelmiştir. Tip 2 diyabet, insülin direncinin gelişmesi ve/veya insülin üretim kapasitesinin azalması sonucu kan şekeri seviyelerinin yüksek seyretmesi durumudur.

Aşağıda Tip 2 Diyabet hakkında detaylı bir açıklama bulabilirsiniz:

---

1. Tip 2 Diyabet Nedir?

Tip 2 Diyabet, pankreasın yeterli miktarda insülin üretmemesi veya vücudun ürettiği insülinin etkin bir şekilde kullanılamaması sonucu gelişir. İnsülin, vücuda aldığımız besinlerden (özellikle karbonhidratlardan) kana geçen glikozu hücrelere taşıyan bir hormondur. Tip 2 diyabet, genellikle yavaş gelişir ve başlangıçta belirgin semptomlar göstermeyebilir.

Temel Kavramlar:

- İnsülin: Pankreasta üretilen bir hormondur. Hücrelerin glikozu almasını sağlar ve kan şekerinin düzenlenmesine yardımcı olur.

- İnsülin Direnci: Vücudun hücreleri, insüline karşı duyarsız hale gelir, yani insülinin glikozu hücrelere taşıma etkinliği azalır.

- Hiperglisemi: Yüksek kan şekeri seviyeleri, diyabetin başlıca belirtisidir.

2. Tip 2 Diyabetin Patofizyolojisi (Hastalık Mekanizması)

Tip 2 diyabetin gelişiminde iki ana faktör etkilidir:

1. İnsülin Direnci: Hücreler, özellikle kas, yağ ve karaciğer hücreleri, insüline karşı duyarsız hale gelir. Bu durum, insülinin glikozu hücrelere taşıma yeteneğini engeller ve kan şekeri seviyelerinin yükselmesine yol açar.

2. Pankreasın Yetersiz İnsülin Üretimi: İnsülin direnci arttıkça, pankreas daha fazla insülin üretmeye çalışır. Ancak, zamanla pankreas bu ihtiyacı karşılayamaz hale gelir ve insülin üretimi azalır.

Patofizyolojik Süreç:

- İnsülin Direnci ve Hiperglisemi: İnsülin, hücrelere glikoz alımını teşvik eder, fakat insülin direnci geliştiğinde, hücreler bu insüline yanıt vermez ve glikozu alamazlar. Bu, kan şekerinin yükselmesine neden olur.

- Pankreasın Tükenmesi: Başlangıçta pankreas daha fazla insülin üretir. Ancak, bu aşırı yüklenme sonucunda pankreasın insülin üretim kapasitesi tükenir, bu da hiperglisemiyi daha da kötüleştirir.

Tip 2 Diyabetin Ana Mekanizmaları:

- İnsülin Direnci: Hücrelerin insüline duyarsızlaşması ve glikozun hücrelere geçememesi.

- Beta Hücre Disfonksiyonu: Pankreasın insülin üretim kapasitesinin azalması.

- Hiperinsülinemi: Erken aşamalarda insülin seviyelerinin yüksek olması, ancak bu durum uzun vadede beta hücrelerini tükenmeye zorlar.

3. Tip 2 Diyabetin Anatomisi ve Fiziyolojisi

Tip 2 diyabetin anatomi ve fizyolojisi, özellikle pankreas, karaciğer, kaslar ve yağ dokusu ile ilişkilidir:

- Pankreas: Pankreas, hem sindirim sistemi için enzimler üretir hem de insülin ve glukagon gibi hormonları salgılar. Tip 2 diyabette pankreas, insülin üretimini arttırmaya çalışırken zamanla bu kapasitesini kaybeder.

- Karaciğer: Karaciğer, kan şekerini düzenleyen önemli bir organdır. İnsülin direnci geliştiğinde, karaciğerin glikoz üretimi artar, bu da kan şekerinin yükselmesine neden olur.

- Kaslar ve Yağ Dokusu: Kaslar, insülinle glikoz alımını artıran en önemli organlardır. İnsülin direnci geliştiğinde, kaslar glikozu etkili bir şekilde kullanamaz. Yağ dokusundaki artış da insülinin etkinliğini engelleyebilir.

4. Tip 2 Diyabetin Belirtileri

Tip 2 diyabetin belirtileri genellikle yavaş gelişir ve çoğu zaman gözden kaçabilir. Yaygın belirtiler şunlar olabilir:

- Aşırı Susama (Polidipsi): Vücut fazla şekerden kurtulmaya çalışırken, idrar yolu ile sıvı kaybı artar.

- Sık İdrara Çıkma (Poliüri): Böbrekler fazla glikozu atmaya çalışırken, idrar artar.

- Açlık Hissi (Polifaji): Kan şekeri seviyeleri düştüğünde, kişi daha fazla yemek isteyebilir.

- Yorgunluk: Hücreler glikozu alamaz, bu da enerji eksikliğine yol açar.

- Bulantı, baş dönmesi, bulanık görme gibi diğer belirtiler de görülebilir.

- Ağız kuruluğu ve cilt enfeksiyonları gibi belirtiler de yaygın olabilir.

5. Tip 2 Diyabetin Tanısı

Tip 2 diyabetin tanısı, genellikle kan şekeri testleri ile konur. Bu testler şunları içerebilir:

- Açlık Kan Şekeri Testi: Normalde açlık kan şekeri 100 mg/dl'nin altındadır. 126 mg/dl ve üzeri diyabeti gösterir.

- Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT): Bu test, şekerli içecek alındıktan sonra kan şekeri seviyelerinin nasıl değiştiğini ölçer. 2 saat sonra 200 mg/dl ve üzeri diyabeti gösterir.

- Hemoglobin A1c Testi: Son 2-3 aylık ortalama kan şekeri seviyesini gösterir. A1c değeri %6.5 ve üzeri diyabeti gösterir.

6. Tip 2 Diyabetin Tedavisi

Tip 2 diyabet tedavisi, yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavilerini içerir. Tedavi süreci, kan şekerini normal seviyelerde tutmayı amaçlar.

a) Yaşam Tarzı Değişiklikleri

- Diyet: Şeker ve işlenmiş karbonhidratlardan kaçınılmalı, düşük glisemik indeksli gıdalar tercih edilmelidir. Ayrıca, sağlıklı yağlar ve lifli gıdaların tüketimi arttırılmalıdır.

- Egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite (yürüyüş, yüzme, bisiklet sürme vb.) insülin duyarlılığını artırır ve kilo kontrolüne yardımcı olur.

- Kilo Kontrolü: Obezite, Tip 2 diyabetin en büyük risk faktörlerinden biridir. Kilo kaybı, insülin duyarlılığını iyileştirebilir.

b) İlaç Tedavisi

İlaçlar, diyet ve egzersizle birlikte kan şekerini kontrol altına almak için kullanılır. Yaygın kullanılan ilaçlar şunlardır:

1. Metformin: Karaciğerin aşırı glikoz üretmesini engeller ve kasların glikozu daha verimli kullanmasını sağlar.

2. Sülfonilüreler: Pankreasın daha fazla insülin üretmesini teşvik eder (örneğin, Glibenklamid, Glimepirid).

3. GLP-1 Agonistleri: Kan şekerini düşürmek için pankreasın insülin salgısını artırır, ayrıca iştahı azaltır (örneğin, Liraglutid, Exenatid).

4. DPP-4 inhibitörleri: İnkremin hormonu seviyelerini artırarak insülin salınımını artırır (örneğin, Sitagliptin, Saksagliptin).

5. SGLT-2 inhibitörleri: Böbreklerde glikozun geri emilimini engeller ve fazla şekerin idrarla atılmasını sağlar (örneğin, Dapagliflozin, Empagliflozin).

6. İnsülin: İleri evre Tip 2 diyabetlerde gerekebilir.

c) Kan Şekeri Takibi

Diyabet tedavisinin önemli bir parçası da düzenli kan şekeri takibidir. Evde kullanılan kan şekeri ölçüm cihazları, hastaların kendi kan şekerlerini izlemelerine yardımcı olur.

7. Tip 2 Diyabetin Komplikasyonları

Tedavi edilmediği takdirde Tip 2 diyabet ciddi komplikasyonlara yol açabilir:

- Kardiyovasküler hastalıklar: Kalp krizi, inme (felç), hipertansiyon.

- Böbrek Yetmezliği: Diyabet, böbrekleri etkileyebilir ve böbrek yetmezliğine yol açabilir.

- Sinir Hasarı (Diyabetik Nöropati): Sinirlerin zarar görmesi, özellikle eller ve ayaklarda uyuşma, ağrı ve zayıflığa yol açabilir.

- Retinopati: Diyabet, gözlerdeki damarları etkileyebilir ve görme kaybına neden olabilir.

- Ayak Yaraları ve Amputasyonlar: Diyabetik nöropati nedeniyle ayaklarda his kaybı, yaraların iyileşmesini engeller.

---

Sonuç:

Tip 2 diyabet, genellikle yaşam tarzı faktörleriyle bağlantılı bir hastalıktır. Erken tanı ve tedavi, komplikasyonları önleyebilir ve yaşam kalitesini artırabilir. Diyabet yönetimi, sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, ilaç tedavisi ve kan şekeri izleme gibi çeşitli unsurları içerir. Ayrıca, diyabetin tedavisinde hastaların yaşam tarzlarını değiştirerek kan şekerini kontrol altına almaları çok önemlidir.